Η γη διατόμων και το βορικό οξύ, αποτελούν αδρανή υλικά με εντομοκτόνο δράση, απαντώνται στο φυσικό περιβάλλον και χρησιμοποιούνται στην απεντόμωση χώρων. Με την προυπόθεση ότι τα σκευάσματα που χρησιμοποιούνται έχουν φυσική προέλευση και είναι αδρανή, ορίζονται ως οικολογικά.
Επιπλέον, στην αντιμετώπιση πολλών εντομολογικών προβλημάτων επιδιώκεται συχνά η απώθηση των εντόμων. Φυτικά εκχυλίσματα, όπως η σιτρονέλλα, η γερανιόλη και ο ευκάλυπτος παρέχουν σημαντική βοήθεια στην απώθηση ιπτάμενων εντόμων, όπως είναι οι σκνίπες και τα κουνούπια από τους κήπους. Οι εφαρμογές πραγματοποιούνται συνήθως με ψεκαστικά μηχανήματα ώστε να καλύπτονται καθολικά εξωτερικές επιφάνειες. Οι μέθοδοι αυτές έχουν βιολογικό χαρακτήρα.
Στη χώρα μας η σταχτάρα συναντάται ως καλοκαιρινός επισκέπτης (Μαρτ.-Σεπτ.) ενώ ξεχειμωνιάζουν σε κεντρική και Νότια Αφρική.
Όπως και όλες οι σταχτάρες (Apodidae), λέγονται και πετροχελίδονα, όμως δεν συγγενεύουν με τα χελιδόνια.
Περιγραφή
Οι σταχτάρες είναι αεροδυναμικά πουλιά με μακριές, μυτερές φτερούγες, ικανοί και ακούραστοι ανεμοπόροι. Το μέγεθός τους κυμαίνεται από 17 έως 18,5 εκ. ενώ το άνοιγμα των φτερών της από 40 έως 44 εκ.
Έχουν πόδια για να γαντζώνονται, αλλά (αντίθετα με των χελιδονιών), ακατάλληλα για να κάθονται σε όρθια (π.χ. σε σύρματα), γι’ αυτό παρατηρούνται σχεδόν πάντα να πετούν.
Μπορούν να ζευγαρώνουν, ακόμα και να κοιμούνται στον αέρα (!). Τροφή, έντομα που πιάνουν σε ύψος μέχρι και 1 χλμ, ή και περισσότερο. Εν πτήση επίσης πίνουν νερό περνώντας ξυστά πάνω από την επιφάνεια του ή ακόμα και πιάνοντας στον αέρα σταγόνες της βροχής.
Προσγειώνονται μόνο κατά την αναπαραγωγή. Τα νεαρά θα περάσουν τα πρώτα δυο με τρία χρόνια της ζωής τους σε συνεχή πτήση προτού ζευγαρώσουν.
Παρατηρείται συνεχώς να κυνηγά έντομα στον αέρα, συχνά με χελιδόνια. Ξεχωρίζει από αυτά από το σκούρο κάτω μέρος (μόνο ο λαιμός ανοιχτόχρωμος), λίγο μεγαλύτερο μέγεθος, διαφορετικό πέταγμα και σχήμα φτερούγων.
Φτερούγες σε σχήμα δρεπανιού. Το πέταγμα περιλαμβάνει άλλοτε φοβερά γρήγορα φτεροκοπήματα, άλλοτε μακριά αερογλιστρήματα ή χαλαρή αιώρηση κόντρα στον άνεμο (τα χελιδόνια πετούν πολύ διαφορετικά).
Νεαρό πτηνό: Πιο μαύρο, με ανοιχτόχρωμο μέτωπο και προσοφθάλμιο, λευκό μπάλωμα λαιμού, καλυπτήρια φτερούγων με λεπτές λευκές άκρες.
Φωνή σταχτάρας
Διάφορες οξείες, μονότονες, καμπανιστές τρίλιες. “σρριιιρρρ”, κάποτε ελαφρά ανερχόμενες ή κατερχόμενες σε οξύτητα. Οικείο καλοκαιρινό άκουσμα. Εντυπωσιακές οι χορωδίες από τα κοπάδια που πετούν χαμηλά πάνω από τις στέγες το σούρουπο.
Τεχνητές φωλιές σταχτάρας
Ενώ αρχικά οι σταχτάρες φώλιαζαν σε σπηλιές, τρύπες δέντρων και βράχια γκρεμών, από την ρωμαϊκή εποχή και μετά, φωλιάζουν σε ψηλές ανθρώπινες κατασκευές (κάτω από κεραμίδια, μέσα σε υδροροές κτλ).
Στα σπίτια της παλιάς Αθήνας αλλά και σε άλλες πόλεις της Ελλάδας, οι σταχτάρες έβρισκαν αρκετό χώρο για φώλιασμα, γιατί σχεδόν όλα ήταν σκεπασμένα με κεραμίδια.
Σήμερα όμως που τα κεραμίδια αντικαταστάθηκαν από τις πλάκες του μπετόν, πετούν κυρίως κοντά στις συνοικίες με τα παλιά νεοκλασικά (περιοχή Πλάκας, Μοναστηράκι, Θησείο, Μακρυγιάννη, Ακρόπολη, Πλατεία Βάθη κ. Α.). Για τον λόγο αυτόν υπάρχουν ακόμα στην Αθήνα λίγα σπίτια τα οποία διαθέτουν εντοιχισμένες φωλιές για τις σταχτάρες.
Στην Ιταλία, και ειδικά στην περιοχή της Λομβαρδίας, κατασκεύαζαν παλαιότερα στις αγροτικές κατοικίες έναν “Πύργο για τα Σπουργίτια και τις σταχτάρες” όπου αυτά τα πουλιά έβρισκαν καταφύγια για φώλιασμα.
Πλέον (ειδικά στην Μεγάλη Βρετανία) χρησιμοποιούνται συστηματικά και με επιτυχία οι τεχνητές φωλιές για σταχτάρες. Πρόκειται για ορθογώνια κουτιά (50x20x20cm) με ελλειψοειδείς οπές (διαμέτρου 8cm περίπου) για είσοδο.
Το υλικό κατασκευής μπορεί να είναι είτε ξύλο είτε κάποιο υλικό κατασκευής κτιρίου όπως τσιμέντο ή τούβλο. Τοποθετούνται στα ψηλότερα δυνατά σημεία φροντίζοντας πάντα να βρίσκονται κάτω από μικρό υπόστεγο και να μην κοιτάζει προς τον Βορρά η είσοδος τους.
Οι σταχτάρες δεν λερώνουν καθόλου τον χώρο εκτός φωλιάς μιας και το ζευγάρι τρώει τα περιτώματα των μικρών του πιθανώς για να ανακυκλώσει τα μεταλλικά στοιχεία.
Η προσέγγιση αυτών των πουλιών στις τεχνητές φωλιές είναι λίγο πιο δύσκολη από την αντίστοιχη για παπαδίτσες, τρυποφράχτες κτλ.
Αν η τοποθέτηση γίνει σε περιοχή οπού κάθε καλοκαίρι πετάνε και φωλιάζουν σταχτάρες τότε εύκολα θα τις εντοπίσουν και αν όχι τον πρώτο τότε σίγουρα τον δεύτερο θα τις χρησιμοποιήσουν.
Σε αντίθετη περίπτωση, θα βοηθήσει η χρήση ηλεκτρονικών μέσων όπως CD για την αναπαραγωγή των καλεσμάτων των πουλιών. Μια άλλη μέθοδος που θα τραβήξει το ενδιαφέρον των περαστικών σταχτάρων ώστε να εντοπίσουν την φωλιά είναι η σχεδίαση πουλιών που εξερευνούν την νέα φωλιά.
Έτοιμες φωλιές (ακόμα και σε σχήμα τσιμεντόλιθου έτοιμες για εντοιχισμό) μπορεί κανείς να παραγγείλει από το διαδίκτυο ή και πολύ εύκολα να κατασκευάσει.
Φωλιές σταχτάρας στην Αθήνα
Την ευαισθησία αλλά και αγάπη των παλιών Αθηναίων για τις σταχτάρες μπορεί κανείς να δει ακόμα και σήμερα στο Ίλιον Μέλαθρον (κτίριο της οδού Πανεπιστημίου) όπου διαθέτει, από κατασκευής του, εντοιχισμένες φωλιές.
Εξωτερικά φαίνονται σαν ελλειψοειδείς οπές διαμέτρου 7 εκατοστών περίπου. Ανάλογες κατασκευές υπήρχαν παλαιότερα σε πολλά σπίτια της Αθήνας.
Δυστυχώς ελάχιστες από αυτές σώζονται μέχρι σήμερα και καμία νέα δεν κατασκευάζεται μιας και τόσο η σύγχρονη αρχιτεκτονική όσο και οι τοπικές αρχές έχουν χάσει κάθε οικολογική ευαισθησία.
Στις πρώτες δυο φωτογραφίες φαίνεται η εξαιρετική δουλειά του αρχιτέκτονα μιας γειτονικής μου πολυκατοικίας στην Νέα Σμύρνη.
Εκτός αυτού, όλως περιέργως, είναι ίσως η μοναδική πολυκατοικία της περιοχής στην οποία έχουν χτίσει φωλιές χελιδόνια στα μπαλκόνια της μπροστινής της μεριάς.
Στην τρίτη φωτογραφία βλέπουμε μια άποψη των επίσης εντοιχισμένων φωλιών στο Ίλιον Μέλαθρον.
Στην τέταρτη και τελευταία φαίνονται ανάλογες φωλιές σε νεοκλασικό επίσης στην οδό Πανεπιστημίου.
Η στάχτη από καύση ξύλων που δεν είναι εμποτισμένα με χημικά αποτελεί ένα πολύτιμο φυσικό υλικό για την προστασία από έντομα. Μπορούμε να σκονίσουμε με στάχτη βρεγμένα φυτά για απώθηση εντόμων, όπως η μελίγκρα, καθώς και για να διώξουμε τα μυρμήγκια. Η επάλειψη σε κορμούς καρποφόρων δέντρων όπως της λεμονιάς, της πορτοκαλιάς, της ελιάς και της μανταρινιάς με πολτό στάχτης, προσφέρει προστασία από έντομα και ασθένειες, καθώς και από τις δυνατές ακτίνες του ήλιου κατά την περίοδο του καλοκαιριού. Μία ακόμη παραδοσιακή χρήση της στάχτης, είναι για την φύλαξη σπόρων από τις αγαπημένες μας ποικιλίες. Τοποθετούμε τους σπόρους σε κάποιο βαζάκι και στη συνέχεια τους καλύπτουμε με στρώμα από στάχτη για να τους προστατεύσουμε από έντομα κατά την αποθήκευση.
1. Εντομοκτόνο σπρέι με πράσινο σαπούνι ελιάς
Αυτό το φυσικό σαπούνι με βάση το λάδι της ελιάς είναι χρησιμότατο για να κάνετε ένα αποτελεσματικό εντομοκτόνο σπρέι. Αφού γεμίσετε ένα δοχείο σπρέι με νερό, προσθέστε μια κουταλιά τριμμένο πράσινο σαπούνι, λίγο πιπέρι, λίγο σκόρδο σε σκόνη και τέλος λίγα φύλλα μέντας. Ανακινείστε καλά και το εντομοαπωθητικό σας για αφίδες και παρεμφερή, θα είναι έτοιμο προς χρήση.
Το πύρεθρο, γνωστό και ως φυσική πυρεθρίνη, είναι μία φυσική ουσία που αποτελεί πρώτη ύλη για βιολογικά εντομοκτόνα, φυτικά σκευάσματα δηλαδή που χρησιμοποιούμε για την προστασία των φυτών από έντομα. Το φυσικό πύρεθρο προέρχεται από τα άνθη διαφόρων ειδών πύρεθρου, ενός πολυετούς φυτού, με οδοντωτά φύλλα και λουλούδια που μοιάζουν με τη μαργαρίτα. Το φυτό πύρεθρο ανήκει στην ίδια οικογένεια με τα χρυσάνθεμα και τα αργυράνθεμα, ενώ ένα είδος του με μικρά λευκά λουλούδια αυτοφύεται και στον ελληνικό χώρο. Πρέπει να σημειώσουμε ότι στο εμπόριο κυκλοφορεί και συνθετική ή χημική πυρεθρίνη που διαφέρει από το φυσικό πύρεθρο και χρησιμοποιείται επίσης για καταπολέμηση εντόμων. Το φυσικό πύρεθρο ως οικολογικό εντομοκτόνο είναι εγκεκριμένο για χρήση στη βιολογική γεωργία για την αντιμετώπιση διαφόρων εντόμων στις καλλιέργειες. Πριν χρησιμοποιήσουμε κάποιο σκεύασμα φυσικής πυρεθρίνης από αυτά που κυκλοφορούν στην αγορά, φροντίζουμε να ελέγχουμε για ποιες καλλιέργειες είναι εγκεκριμένη χρήση του. Ας δούμε αναλυτικά ποιες χρήσεις έχει το φυσικό πύρεθρο στα φυτά, καθώς και πώς μπορούμε να φτιάξουμε σκόνη φυσικής πυρεθρίνης για να αντιμετωπίσουμε τα έντομα στον κήπο μας.
